Ein Hanes

Ym 1860, ar adeg pan roedd poblogaeth Caerdydd, a oedd yn dref farchnad ar y pryd, yn 33,000, sefydlwyd Principality yn Heol yr Eglwys ac fe’i hadnabuwyd fel Cymdeithas Adeiladu Buddsoddi Parhaol y Principality.

Ym 1862, penodwyd Alderman W Sanders yn Ysgrifennydd Rheoli Principality.

Sefydlwyd Undeb Rygbi Cymru ym 1881 ac ym 1883, sefydlwyd Prifysgol Caerdydd.

Sefydlwyd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Aberdâr ym 1885.

Agorwyd cyfnewidfa stoc Caerdydd ym 1886 a £355,227 oedd gwerth asedau Principality ar yr adeg hon.

Ymunodd Edward Edwards â Bwrdd Cyfarwyddwyr Principality ym 1901.

Gwnaed Caerdydd yn ddinas ym 1905.

Dwy flynedd yn ddiweddarach, ym 1907, agorwyd y Llyfrgell Genedlaethol ac Amgueddfa Genedlaethol Cymru. Tybiwyd i siec gyntaf y byd am un filiwn gael ei lofnodi yng Nghyfnewidfa Lo Caerdydd ym 1909.

Tyfodd y galw am dai yn dilyn y rhyfel ac roedd Principality yn ffynnu unwaith eto, gan gyrraedd ei charreg filltir gyntaf o asedau gwerth £1 filiwn ym 1924.

Ganwyd yr actor Richard Burton ym 1925 ac ym 1926, cyflwynodd Principality bolisi o drugaredd yng ngoleuni’r Streic Glo, gan ganiatáu i fenthycwyr penodol gael eu heithrio o 6 mis o ad-daliadau.

Roedd nifer y cerbydau modur yng Nghymru yn fwy na 100,000 am y tro cyntaf ym 1929.

Agorodd Principality ganghennau yn Abertawe a’r Barri ym 1934 gan ymestyn ei phresenoldeb tua’r gorllewin.

Ym 1935, agorwyd asiantaeth Rhydaman Principality yn 6 Stryd Fawr.

Ganwyd Shirley Bassey ac Anthony Hopkins ym 1937

Sefydlwyd yr ysgol gynradd Gymraeg gyntaf yn Aberystwyth ym 1939.

Penodwyd Alex Saunders yn Rheolwr Cyffredinol Principality ym 1950 ac ym 1952, cyrhaeddodd asedau’r Gymdeithas £3 miliwn.

Bu farw Dylan Thomas ym 1953 a ganwyd Bonnie Tyler.

Dewiswyd Caerdydd yn brifddinas Cymru ym 1955 ac ym 1956, Penrhyn Gŵyr oedd y lle cyntaf yn y DU i gael ei neilltuo’n Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol.

Gwnaed y ddraig goch ar gefndir gwyrdd a gwyn yn faner swyddogol Cymru ym 1959.

Ym 1960, dathlodd aelodau staff ac asiantau Principality ganmlwyddiant y Gymdeithas yng Ngwesty’r Angel, Caerdydd. Yn ystod yr un flwyddyn, agorodd Principality ei changen yng Nghaer yn 14 Bridge Street ac agorodd Principality gangen yn Llundain ym 1963.

Ar ôl i’r Gymdeithas drosfeddiannu Cymdeithas Adeiladu Maesteg ym 1968, agorodd Principality gangen arall ym Maesteg. Agorwyd cangen Principality ym Mhwllheli yn ystod yr un flwyddyn.

Cyrhaeddodd asedau Principality £33.7 miliwn ym 1969. £9.3 miliwn oedd eu gwerth ar ddechrau’r 60au.

Cychwynnodd Principality ei nawdd hirdymor o Eisteddfod Genedlaethol Cymru ym 1980.

Parhaodd Principality i agor canghennau ym mhob cwr o Gymru: Treforys, Llanisien, Machynlleth, y Mwmbwls, Porthcawl, Llanilltud Fawr, Birchgrove, Llanbedr Pont Steffan a Llandrindod.

Penodwyd John Mitchell yn Brif Weithredwr Principality ym 1986. Ym 1987, caffaelwyd Cwmni Gwerthu Tai Peter Alan a Parkhurst gan Principality a chaffaelwyd y safle ar gyfer prif swyddfa Principality, Tŷ Principality, ym 1989.

Dathlodd Principality’r ffaith iddi gyrraedd gwerth £1 biliwn o asedau ym 1991 gyda chinio yn Neuadd y Ddinas, Caerdydd ac ym 1992, agorwyd Tŷ Principality ar Heol Tŷ’r Brodyr, Caerdydd gan ei Huchelder Brenhinol y Dywysoges Frenhinol.

Chwalwyd Parc yr Arfau i wneud lle ar gyfer stadiwm newydd ym 1997 ac agorodd Principality gangen newydd ym Mhontypridd. Agorwyd Stadiwm y Mileniwm Cymru ym 1999 - y stadiwm gyntaf yn y DU a tho y gellir ei agor a’i gau.

Yn 2010, dathlodd Principality ei phen-blwydd yn 150 oed. Yn yr un flwyddyn rhoddodd Principality ei chefnogaeth i Only Boys Aloud, y fenter i ddod o hyd i'r genhedlaeth nesaf o fechgyn o gymoedd Cymru i ganu corawl.

Yn 2011, cymeradwywyd cynlluniau i adeiladu 700 o gartrefi ar safle Hen Felin Trelái yng Nghaerdydd, gan greu tai fforddiadwy o safon a channoedd o swyddi, mewn cytundeb dan arweiniad Principality Masnachol a Llywodraeth Cymru.

Yn 2012, penodwyd Graeme Yorston yn Brif Weithredwr a chodwyd dros £72,000 gennym ar gyfer ein helusen y flwyddyn, Ymchwil Canser Cymru. Yn 2012 hefyd, ariannodd Principality Masnachol ein cartrefi carbon isel cyntaf yn Sain Ffagan, Caerdydd.

Yn 2015 cyhoeddwyd ein partneriaeth 10 mlynedd ag Undeb Rygbi Cymru, a nodwyd drwy ailenwi stadiwm genedlaethol Cymru yn Stadiwm Principality yn gynnar yn 2016.

Yn ddiweddarach yn 2016, rhoddwyd gwedd newydd i frandio'r Gymdeithas i adlewyrchu sut y mae'r Gymdeithas wedi esblygu ac i ddangos ein gwerthoedd a'n pwrpas yn well.

Yn 2017, penodwyd Steve Hughes yn Brif Weithredwr, a chawsom ein cydnabod am ein gwasanaeth rhagorol i'n Haelodau, ein cwsmeriaid masnachol a'n broceriaid drwy ddyfarniadau ac ardystiadau gan bobl fel Which?, Wales Business Insider ac Investor in Customers.

Yn 2019, cawsom ein cymeradwyo gan Which? yn Ddarparwr a Argymhellir ar gyfer morgeisi – am yr ail flwyddyn yn olynol – a gwnaethom hefyd ennill y wobr Effaith Gwirfoddoli gan Business in the Community.